HVAÐ ER MÁLSTOL?
Málstol er máltruflun sem getur haft áhrif á máltjáningu og málskilning, lestur og skrift. Algengasta orsök málstols er heilablóðfall en heilaæxli, sýking í heila, heilabilun eða annar heilaáverki getur einnig valdið málstoli.
Heilinn skiptist í tvö heilahvel. Málgeta flestra rétthentra einstaklinga er geymd í vinstra heilahveli og getur skaði í vinstra heilahveli leitt til máltruflana. Skaði í hægra heilahveli getur leitt til annarra vandamála sem hafa óbein áhrif á samskipti s.s. skert athygli og minni.
Málstol gerir fólki erfitt fyrir að skilja, tala, lesa og skrifa. Málstol hefur ekki áhrif á persónuleika eða vitsmuni fólks. Heilaáfall getur einnig valdið þvoglumæli og verkstoli (munnlegu og/eða mállegu).
Einkenni málstols
Málstol getur gert fólki erfitt fyrir að skilja talað mál, tala, lesa og skrifa.
Tjáning:
-
Orðminniserfiðleikar: einstaklingur finnur ekki orðin.
-
Einstaklingur notar röng orð. Stundum eru orðin merkingarlega eða hljóðfræðilega lík, t.d. diskur fyrir bolli eða bóli fyrir bolli.
-
Einstaklingur notar bullorð.
-
Einstaklingur á erfitt með að segja heilar setningar, notar frekar stök orð eða einfaldar setningar í skeytastíl.
-
Einstaklingur notar bullorð í bland með raunverulegum orðum og myndar illskiljanlegar setningar.
Skilningur:
-
Einstaklingur skilur ekki það sem aðrir segja. Einstaklingi finnst erfiðara að skilja viðmælanda sinn ef hann talar hratt og notar langar setningar.
-
Einstaklingi finnst erfiðara að skilja aðra ef það er truflun frá umhverfinu, t.d. kveikt á sjónvarpi eða útvarpi eða margir að tala.
-
Einstaklingur getur átt erfitt með að skilja brandara og óljóst orðalag.
Lestur og skrift:
Erfiðleikar geta birst í eftirfarandi:
-
Einstaklingur getur átt erfitt með að lesa blöð, bækur, leiðbeiningar o.s.frv. Stundum getur einstaklingur lesið stök orð og stuttar setningar.
-
Einstaklingur á í erfiðleikum með stafsetningu og að raða orðum rétt í setningu.
-
Einstaklingur getur átt erfitt með að nota tölur eða reikna, t.d. getur verið erfitt að segja hvað klukkan er, telja peninga, leggja saman og draga frá.
Orsakir málstols:
Algengasta orsök málstols er heilablóðfall. Heilaæxli, sýking í heila, heilabilun eða annar heilaáverki getur einnig valdið málstoli.
Talmeinafræðingar greina og veita meðferð við málstoli.
Heimildir: